بلفاریت چشم (Blepharitis) ، التهاب پلک و علت شایع درد و قرمزی پلک‌ها و پوسته‌ی روی مژه‌ها است. التهاب پلک، عارضه‌ای بسیار شایع است. به حدی که در کشوری مانند ایالات متحده آمریکا، بنا به بررسی‌های آکادمی چشم پزشکان این کشور، بین ۳۷ تا ۴۷ درصد افرادی که به چشم پزشک مراجعه می‌کنند، دارای علائم التهاب پلک هستند.
این بررسی‌ها همچنین نشان داده که جوانان بیش از افراد مسن و به صورت مکرر علائم بلفاریت را داشته‌اند. خوشبختانه، بلفاریت در اکثر موارد خطرناک نیست و چشم پزشک می‌تواند با به کار بردن روش‌های درمانی موثر، از هر گونه آسیب جدی به چشم یا پلک جلوگیری کند.
بلفاریت از بیماری‌های شایع چشم است که در آن التهابی در پلک‌های چشم بروز پیدا می‌کند. باکتری‌ها موجب تحریک و در نتیجه قرمزی و خارش پلک‌ها می‌شوند. اگرچه بلفاریت آسیب دائمی به بینایی فرد وارد نمی‌کند، اما می‌تواند ناراحتی‌های زیادی را به وجود بیاورد. زنان گروهی هستند که در مراحل پیش و پس از یائسگی، بیش از سایر گروه‌ها مستعد اختلال عملکرد و التهاب غدد میبومین هستند.
فهرست آنچه در ادامه می خوانید:
انواع بلفاریت چشم
بلفاریت در سه دسته کلی طبقه می‌شود:
بلفاریت قدامی
بلفاریت خلفی
بلفاریت مخلوط
بلفاریت قدامی روی قسمت‌های جلوی و خارجی پلک و مژه‌ها اثر می‌گذارد. بلفاریت خلفی هم در لبه داخلی پلک‌ها که در تماس با مردمک چشم است، به وجود می‌آید. در برخی از بیماران هم هر دو نوع بلفاریت بروز پیدا می‌کند که به آن «بلفاریت مخلوط» گفته می‌شود.
↑علل بروز بلفاریت چشم چیست؟
، علت دقیق بلفاریت مشخص نیست. در برخی موارد، این عارضه ممکن است که از شخصی به شخص دیگر نیز منتقل شود. با این حال، یک یا چند مورد از عوامل زیر ممکن است موجب بلفاریت شوند:
درماتیت سبوره‌ای، شوره بر روی سر و ابروها
عفونت
گرفتگی یا اختلال در عملکرد غدد میبومین
آکنه روزاسه، بیماری پوستی که موجب قرمزی و تورم صورت می‌شود
آلرژی از جمله واکنش‌های آلرژیک نسبت به برخی داروهای چشم، محلول لنزهای تماسی یا مواد آرایشی
کنه یا شپش مژه
خشکی چشم
در ادامه درباره‌ی علل به وجود آمدن هر کدام از انواع بلفاریت چشم صحبت خواهیم کرد.
علت به وجود آمدن بلفاریت قدامی
عفونت‌های استافیلوکوک یا درماتیت سبوروئیک، عامل اصلی بلفاریت قدامی هستند.
عفونت‌های استافیلوکوک
عفونت‌های استافیلوکوک دارای علائمی مانند ترشحات خفیف یا حالت چسبندگی پلک‌ها، حاشیه‌ی پلک و پوست ضخیم‌تر و ریزش مژه‌ها هستند. اگرچه باکتری‌های استافیلوکوکوس معمولا در پوست، بینی، کپل‌ها و سطح زیر بغل‌ها وجود دارند، اما می‌توانند از طریق جای نیش حشرات یا بریدگی و یا از طریق درزهایی که بر اثر استفاده از تجهیزات پزشکی (مانند سوند ادراری) به وجود می‌آید وارد بدن شوند.
باکتری استافیلوکوک منجر به طیفی از عفونت‌های جزئی و موضعی (بافت‌های نرم) تا عفونت‌های شدیدی مانند «استافیلوکوکوس» یا «استاف» می‌شود. از میان بسیاری از انواع استافیلوکوک‌ها، باکتری استافیلوکوکوس اورئوس که در مقابل آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند فلوکلوگزاسیلین مقاوم است، معمولا موجب عفونت‌های استاف می‌شود.
استافیلوکوکوس اورئوس که عامل بیشتر عفونت‌ها است، دارای «پنتون والنتین لوکوسیدین (PVL)»، یک ماده سمی است که گلبول‌های سفید را از بین برده و موجب عود دوباره عفونت‌های پوستی می‌شود. اگرچه افراد سالم نیز می‌توانند به این عفونت‌ها مبتلا شوند، اما کسانی که دستگاه ایمنی ضعیفی دارند، مانند کسانی که تحت شیمی درمانی قرار دارند، بیش از سایرین مستعد این دست عفونت‌ها هستند.
بلفاریت خلفی
درماتیت سبوروئیک نوعی التهاب پوست است که در نواحی که غدد چربی پوست فعال‌اند به وجود می‌آید. تصور بر این است که مخمر مالاسزیا موجب فعال شدن درماتیت سبوره‌ای می‌شود. با این حال، توليد بيش از حد سبوره (چربي) ارتباطی به شدت التهاب پوست ندارد. برخی افراد با وجود تولید بیش از حد به سبوره به هیچ التهاب پوستی دچار نمی‌شوند.
اگرچه علت درماتیت سبوره‌ای دقیقا مشخص نیست، اما بیماری‌ها و مشکلاتی مانند افسردگی، صَرع، مصرف زیاد و دائمی الکل و داروهایی مانند پسورالن، لیتیوم و اینترفرون می‌توانند موجب افزایش بروز آن شوند. همچنین بلفاریت می‌تواند ناشی از تغییرات متابولیت‌هایی مانند کاهش اسیدهای چرب، افزایش سطح اسید اولئیک و افزایش کلسترول و تری‌گلیسیرید باشد که علائم آن هم می‌تواند شامل لبه‌های پوسته پوسته و قرمزی پلک‌ها باشد.
علل بروز بلفاریت خلفی
در بلفاریت خلفی، علائم در قسمت داخلی پلک آشکار می‌شود. لبه‌های پلک غددی دارد که مواد چربی را ترشح می‌کند که به آن «غدد میبوین » گفته می‌شود. این غدد در بالا و پایین پلک چشم قرار دارند و هر کدام نیز شامل ۱۵ تا ۲۰ غده هستند. دهانه‌های این غدد در نزدیکی پایه‌ی مژه‌ها و روی پلک‌ها قرار دارند. زمانی که پلک می‌زنیم، این مواد چرب به آرامی ترشح می‌شوند تا بتوانیم به راحتی پلک بزنیم، ممکن است در این روند ترشح اختلال به وجود آید
مواد چرب تولید شده توسط غدد میبومین با مواد آبکی چشم ترکیب شده و در کنار هم لایه‌ی اشکی را به وجود می‌آورند. این لایه‌ی چرب، روی لایه‌ی آب را می‌پوشاند تا از تبخیر آب جلوگیری کند. اما وقتی که در کیفیت یا کمیت آب یا مواد چرب تغییراتی به وجود بیاید، علائمی مانند سوزش چشم بروز پیدا می‌کند. بلفاریت میبومین یا اختلال عملکرد غده میبومین دارای علائمی مانند کیفیت پایین اشک و قرمزی لبه‌ي پلک است.
بروز این علائم به این دلیل است که غدد درون پلک‌ها به‌طور نامنظم مواد چرب تولید می‌کنند که همین هم به رشد باکتری‌ها کمک می‌کند. ترشحات غدد میبومین به وسیله باکتری‌ها مختل شده و باعث تحریک چشم می‌شود. در همین حال، لایه‌ی اشکی نیز ظاهری به‌شدت چرب و کف‌آلود پیدا می‌کند. مواد چرب اضافی که در لبه‌ی پلک تشکیل شده، منجر به التهاب و پوسته‌پوسته شدن می‌شوند. التهاب لبه‌ی پلک می‌تواند روی دهانه‌ی غدد میبومین قرار گرفته و موجب کاهش تولید مواد چرب و باعث ضخیم و آلوده شدن مواد چربی این غدد شود.
علل اختلال عملکرد غدد میبومین
اگرچه بیماری‌های بسیاری موجب اختلال در عملکرد غدد میبومین می‌شوند، اما یک بیماری پوست به نام «آکنه روزاسه»، می‌تواند موجب اختلال در عملکرد غده میبومین شود
. انگلی به نام «دمودکس فولیکولاروم» یا «هیره فولیکول مو» که در فولیکول‌های مو و غدد میبومین انسان زندگی می‌کند، در افرادی که به آکنه روزاسه مبتلا هستند، بیش از سایرین یافت می‌شود. رسوبات این انگل‌ها ممکن است دستگاه ایمنی بدن را فعال کند، و به همین دلیل نیز بسیاری از افراد مبتلا به آکنه روزاسه ممکن است علائمی مانند قرمزی یا ترشح چشم (قی کردن چشم) و احساس خارش در چشم را داشته باشند.
دو نوع دمودکس (از زیر رَده‌های کنه‌سانان)، موجب بیماری بلفاریت می‌شوند. بلفاریت قدامی بر اثر «دمودکس فولیکولاروم» و بلفاریت خلفی هم بر اثر «دمودکس برویس» به وجود می‌آید. در حالی که دمودکس اثر مستقیمی دارد، اما با این حال، باکتری‌های استافیلوکوکی را نیز با خود همراه دارد که باعث عفونت‌های استافیلوکوکی می‌شوند.
علائم و نشانه‌های بلفاریت چشم چیست؟
بلفاریت می‌تواند علائم و نشانه‌هایی داشته باشد که صبح‌ها بدتر شوند. این علائم عبارتند از:
قی چشم
قرمزی چشم
گزگز و سوزش در چشم‌ها
پلک‌های چرب
خارش پلک‌ها
قرمزی و تورم پلک‌ها
فلس‌های چسبناک یا کَبره بستن در اطراف چشم‌ها
فَلس و پوسته روی مژه‌ها
چسبندگی پلک‌ها
تحریک بیش از حد چشم یا پلک زدن مکرر
حساسیت به نور
تاری دید که با پلک زدن بهتر می‌شود
نشانه‌های بلفاریت چشم
↑عوارض بلفاریت چشم یا التهاب چشم چیست؟
در صورت ابتلا به بلفاریت، ممکن است که عوارض زیر را تجربه کنید:
مشکلات مژه: بلفاریت می‌تواند باعث افتادگی، رشد نادرست و از بین رفتن رنگ مژه‌ها شود.
مشکلات پوستی پلک: در صورت ابتلای طولانی‌مدت به بلفاریت، ممکن است روی پلک‌ها زخم شود یا اینکه لبه‌های پلک به سمت داخل یا خارج برگردند.
خشکی چشم یا اشک بیش از حد: ترشحات غیرطبیعی چربی و سایر مواد مانند فلس یا پوسته‌ها به همراه شوره‌ی پلک‌ها می‌تواند در لایه‌ی اشکی جمع شود که از محلول آب، چربی و مخاطی تشکیل شده است.
لایه‌ی اشکی غیرطبیعی مانع مرطوب نگه داشتن پلک‌ها می‌شود: این مشکل می‌تواند چشم را تحریک کرده و باعث بروز علائم خشکی چشم یا ترشح اشک بیش از حد شود.
گل‌مژه: عفونتی است که در نزدیکی پایه‌ی مژه‌ها به وجود می‌آید. نتیجه آن هم ایجاد توده‌ای دردناک در لبه‌ی پلک است. گل‌مژه معمولا بیشتر روی سطح پلک دیده می‌شود.
برآمدگی پلک: این مشکل در زمان انسداد یكی از غدد كوچك لبه‌ی پلک و پشت مژه‌ها به وجود می‌آید. این انسداد باعث التهاب غده شده و باعث تورم و قرمزی پلک می‌شود. برآمدگی پلک می‌تواند کاملا برطرف شود یا اینکه به برآمدگی سفت و توده‌ای متورم تبدیل شود.
چشم صورتی مزمن: بلفاریت می‌تواند منجر به دوره‌های مکرر چشم صورتی یا ورم ملتحمه شود.
خراشیدگی یا زخم قرنیه: سوزش مداوم ناشی از پلک‌های ملتهب و یا رشد نادرست مژه‌ها (که گاهی در جهت داخلی به سمت کره چشم می‌رویند) می‌تواند موجب درد قرنیه‌ی چشم شود. عدم ترشح کافی اشک هم می‌تواند به بروز «عفونت قرنیه» منجر شود.
عوارض التهاب چشم
روش تشخیص بلفاریت و التهاب چشم
آزمایش‌ها و روش‌های تشخیص بلفاریت عبارتند از:
معاینه چشم: چشم پزشک ممکن است با استفاده از یک دستگاه مخصوص بزرگ‌نمایی، پلک و چشم‌ها را معاینه کند.
نمونه‌گیری با سواب: در موارد خاص، پزشک ممکن است از سواب برای نمونه‌برداری از مواد چرب یا پوسته‌ای که روی پلک تجمع پیدا کرده‌اند استفاده کند. پزشک سپس از این نمونه‌ها برای شناسایی باکتری‌ها، قارچ‌ها یا عوامل آلرژی‌زا استفاده می‌کند.
تشخیص بلفاریت چشم
↑روش‌های درمان بلفاریت چشم
در اکثر موارد بلفاریت ممکن است که تنها اقدامات خود مراقبتی، مانند شستشوی مرتب چشم و استفاده از کمپرس گرم لازم باشد. با این حال، اگر این موارد نتوانست به برطرف شدن علائم بلفاریت کمک کند، پزشک ممکن است که از سایر روش‌های درمانی استفاده کند:
تجویز داروهایی برای رفع عفونت: آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند به تسکین علائم و رفع عفونت‌های ناشی از باکتری پلک کمک کنند. داروهای آنتی‌بیوتیک در اشکال مختلفی از جمله قطره چشم، کِرِم و پماد تجویز می‌شوند. اگر این آنتی‌بیوتیک‌ها اثر نداشتند، پزشک ممکن است که آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی را برای بیمار تجویز کند.
داروهایی برای درمان التهاب: برای افرادی که به سایر روش‌های درمانی جواب نداده‌اند، قطره‌های چشم استروئید (کورتونی) یا پمادها تجویز می‌شود. همچنین ممکن است که پزشک همزمان آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضد التهاب تجویز کند.
داروهای سرکوب‌کننده ایمنی: سیکلوسپورین موضعی موجب برطرف شدن برخی علائم و نشانه‌های بلفاریت می‌شود.
درمان بیماری‌های زمینه‌ای: بلفاریت ناشی از درماتیت سبوره‌ای، آکنه روزاسه یا سایر بیماری‌ها با درمان این بیماری‌های زمینه‌ای برطرف می‌شود.
سایر گزینه‌های درمانی مانند استفاده از پالس شدید نور، ممکن است که موجب از بین رفتن غدد شوند. باید توجه داشت که بلفاریت به ندرت کاملا برطرف می‌شود. حتی در صورتی که درمان کاملا موفقیت‌آمیز باشد، این بیماری مزمن است و نیاز به مراقبت‌های روزانه با اسکراب پلک دارد. در همین حال، اگر بیمار به روش‌های درمانی جواب نداد، مژه‌هایش کاملا از بین رفتند یا بلفاریت تنها روی یک چشم تاثیر گذاشت، ممکن است که نشانه‌ی «سرطان پلک» باشد.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی برای بلفاریت چشم
برای اکثر موارد بلفاریت، فرد می‌تواند تنها به خود مراقبتی بسنده کند.
چشمان خود را روزانه تمیز کنید
چنانچه مبتلا به بلفاریت هستید، روزانه دو تا چهار بار در صورت داشتن علائم و یک یا دو بار در روز بعد از برطرف شدن علايم، این مراقبت‌ها را انجام دهید:
یک کمپرس گرم را برای چند دقیقه روی چشم بسته مالش دهید تا رسوبات فلس روی پلک‌ها شل شود.
با یک دستمال تمیز یا انگشت، پلک‌ها را به آرامی ماساژ دهید.
از یک دستمال تمیز یا قطره چکانی که با آب گرم مرطوب شده و چند قطره شامپو بچه یا محلول پاک‌کننده چشم به آن اضافه شده، برای از پاک کردن مواد چرب و فلس‌های روی مژه‌ها استفاده کنید. سعی کنید برای هر چشم از یک پارچهی جداگانه استفاده کنید.
در برخی مواقع، بهتر است که در تمیز کردن لبه‌ی پلک‌ها و پایه‌ی مژه‌ها دقت بیشتری داشته باشید. برای این کار، پلک‌های خود را به آرامی باز کرده، و از پارچه‌ای تمیز برای مالش پایه‌ی مژه‌ها استفاده کنید. با این کار، مانع از آسیب قرنیه می‌شوید.
در مورد از استفاده از پماد‌های موضعی آنتی‌بیوتیک بعد از تمیز کردن پلک‌ها، بهتر است که از پزشک معالج خود سوال کنید.
پلک‌های خود را با آب گرم بشویید و به آرامی با یک حوله تمیز خشک کنید.
زمانی که هنوز اثرات التهاب پلک باقی است، بهتر است که از آرایش چشم خودداری کنید. استفاده از مواد آرایشی می‌تواند تمیز نگه داشتن و زدودن مواد زائد از روی پلک و مژه‌ها را سخت‌تر کند. همچنین این امکان وجود دارد که مواد آرایشی موجب بازگشت باکتری‌ها شده و باعث بروز یک واکنش آلرژیک شوند.
روان‌سازی چشم
می‌توانید از اشک مصنوعی که به‌صورت بدون نسخه قابل تهیه است، برای برطرف کردن خشکی چشم استفاده کنید.
جلوگیری از شوره سر و کنه
اگر دچار شوره‌ی سر هستید ، بهتر است که با مشورت پزشک معالج خود از یک شامپوی مناسب ضدشوره استفاده کنید. استفاده از شامپو ضد شوره می‌تواند علائم و نشانه‌های بلفاریت را برطرف کند.
همچنین استفاده روزانه از شامپوی روغن درخت چای بر روی پلک‌ها می‌تواند به برطرف شدن مشکل کمک کند. هفته‌ای یکبار پلک‌های خود را به آرامی با شامپوی روغن درخت چای ۵۰ درصدی شستشو دهید. چنانچه این علائم پس از ۶ هفته برطرف نشدند، به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت تحریک پوست یا چشم بر اثر مصرف شامپوی روغن درخت چای بهتر است دیگر از آن استفاده نکنید.
درمان‌های جایگزین
هنوز درمان جایگزینی برای برطرف کردن علائم بلفاریت در دسترس قرار نگرفته است. با این حال، رژیم غذایی سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ و یا مکمل‌های حاوی اسیدهای چرب امگا ۳، می‌تواند به برطرف شدن علائم بلفاریت مرتبط به آکنه روزاسه کمک کند. اسیدهای چرب امگا ۳ در برخی مواد غذایی مانند ماهی آزاد (سالمون)، ماهی تن، ساردین، ماهی قزل‌آلا، دانه‌ی کتان و گردو وجود دارد.
آمادگی برای مراجعه به پزشک برای درمان بلفاریت چشم
در وهله اول ممکن است که پس از نگرانی از علائم خود به پزشک عمومی مراجعه کنید. اما چنانچه پزشک مشکوک به بیماری‌ها یا عوارض جدی پلک مانند بلفاریت باشد، ممکن است که شما را به یک متخصص چشم (بینایی‌سنج یا چشم‌پزشک) ارجاع دهد. پزشک ممکن است در مورد بیماری‌های زمینه‌ای، زمان شروع و شدت علائم و همچنین داروها، مکمل‌ها و ویتامین‌های مصرفی به همراه میزان مصرف (دوز) هر کدام از شما سوال کند.
مراجعه به پزشک برای درمان بیماری بلفاریت چشم
پیش از مراجعه به پزشک، بهتر است که پلک‌های خود را شستشو دهید. همچنین می‌توانید به مدت ۵ دقیقه یک پارچهی تمیز و گرم را روی پلک‌های بسته خود بمالید. همچنین می‌توانید پلک‌های بسته را به آرامی با محلولی از آب و شامپو بچه شستشو دهید. همچنین از هر گونه مواد آرایشی و لنزهای تماسی که موجب تحریک چشم می‌شود، خودداری کنید.
روش‌های جلوگیری از بلفاریت چشم
بیشتر موارد بلفاریت قابل پیشگیری نیست. همچنین پیشگیری از برخی عوامل خطر بلفاریت مانند برخی بیماری‌های پوستی از کنترل فرد خارج است. اما برای به حداقل رساندن علائم بلفاریت، بهتر است که روزانه این اقدامات را انجام دهید:
دست و صورت خود را تمیز نگه دارید.
سعی کنید چشم و صورت خود را زیاد لمس نکنید. در صورت لزوم می‌توانید از یک پارچهی نرم استفاده کنید.
پیش از خواب، تمام مواد آرایشی صورت و چشم را پاک کنید.
اشک یا قطره چشم را با استفاده از پارچه‌ای نرم پاک کنید.
در زمان بروز علائم و التهاب، به جای لنزهای تماسی از عینک طبی استفاده کنید.
آرایش چشم، سایه و خط چشم و ریمل را برای مدتی تغییر دهید.
منبع:
